تشخیص سرطان معده چگونه است و جزئیات بیشتر – آروین کلینیک

سرطان معده بیماری است که در آن سلول های بدخیم در پوشش تشکیل می شوند، اندامی که در قسمت فوقانی شکم قرار دارد و به هضم غذا کمک می کند. علائم اولیه  متأسفانه مبهم و مشترک با سایر آسیب شناسی ها مانند ورم معده و زخم است که ممکن است پزشک را در تشخیص دچار سردرگمی نماید، زیرا عبارتنداز:

• مشکلات گوارشی
• سوزش سر دل یا درد
• احساس سیری
• ورم

درمراحل پیشرفته تر این علائم میتوانند شامل موارد زیر باشند:

• حالت تهوع و استفراغ (احتمالا همراه با خون)
• خون در مدفوع
• دیسفاژی (مشکل بلع)
• کاهش وزن غیر قابل توضیح

تقریباً همه سرطان‌های معده، آدنوکارسینوم‌ها هستند، که سرطان‌هایی هستند که از سلول‌هایی شروع می‌شوند که مخاط و سایر مایعات را می‌سازند و آزاد می‌کنند. انواع دیگر سرطان معده هستند.

• تومورهای کارسینوئیدی دستگاه گوارش
• تومورهای استرومایی دستگاه گوارش
• لنفوم

تشخیص سرطان معده و این کنسر عمدتاً درسنین بالا و بعد از65 سالگی رخ می دهد و شایع ترین علت مستعد کننده عفونت هلیکوباکتر پیلوری است. درواقع این باکتری قادر به ایجاد گاستریت مزمن است و درطی سالیان متمادی میتواند سلول های معده را به سمت دژنراسیون نئوپلاستیک سوق دهد.

سرطان معده در مراحل اولیه اغلب بدون علامت است و این امر تشخیص آن را دشوار میکند، زیرا تشخیص سرطان معده در دیرهنگام میتواند باعث شود این بیماری بدیگر نقاط بدن نیز گسترش یابد و سبب وخامت حال بیمار و مشکل درمان شود. مشکلات گوارشی و ناراحتی ممکن است اولین علائمی باشد که ظاهر می شود، اما بدیهی است  بسیاری از بیماری های دیگر نیز میتوانند همین علائم را ایجاد کنند. در مراحل پیشرفته، ممکن است خون درمدفوع، استفراغ، کاهش وزن بدون دلیل، زردی یا مشکلات بلع  نیز وجود داشته باشد.

گزینه های درمانی سرطات معده شامل جراحی، شیمی درمانی ، پرتودرمانی یا ترکیبی از آنها است.

آناتومی معده و کمک به پزشک در تشخیص سرطان معده

معده یک عضو توخالی که در قسمت فوقانی شکم و زیر دنده ها قرار دارد. بخشی از دستگاه گوارش است. غذا  با گذر از مری از دهان به معده می رسد. داخل، غذا تبدیل به مایع می شود و سپس توسط ماهیچه های دیواره بسمت روده کوچک هل داده میشود.

دیواره معده از5 لایه تشکیل گردیده است:

1. لایه داخلی یا پوشش (مخاط): شیره تولید شده توسط غدد در لایه داخلی هضم غذا کمک می کند. اکثر سرطان های معده در این لایه تشکیل می شوند.
2. زیر مخاط: بافت حمایت کننده لایه داخلی است.
3. لایه عضلانی: ماهیچه های این لایه منقبض میشوند تا غذا را مخلوط و له کنند.
4. ساب سروزا: بافت حمایت کننده لایه بیرونی می باشد.
5. لایه بیرونی (سروزا): لایه بیرونی معده را می پوشاند و آن را درجای خود نگه میدارد.

با وجود چه علائمی ممکن است پزشک تشخیص سرطان معده دهد؟

سرطان معده در مراحل اولیه اغلب هیچ علامتی ایجاد نمی کند، درحالیکه با رشد سرطان ممکن است علائمی رخ دهد که شایع ترین آنها عبارتنداز:

• ناراحتی یا احساس معده درد
• مشکل در بلع
• حالت تهوع و استفراغ
• کاهش وزن
• بلافاصله بعد از یک وعده غذایی کوچک احساس سیری یا نفخ می کنند
• استفراغ خون ( هماتمزیس ) یا خون در مدفوع (ملنا)
• کم خونی پنهان (کاهش گلبول های قرمز و هموگلوبین ناشی از دست دادن خون مزمن، بدون علت قابل شناسایی، اغلب باعث رنگ پریدگی پوست و خستگی میشود)

رنگ تیره مدفوع با این واقعیت مرتبط است که خون درطی مسیر خود در روده توسط فلور باکتریایی روده اکسید شده و تجزیه میشود و رنگ بسیار تیره ای بخود می گیرد. اغلب این علائم بدلیل سرطان نیستند، بلکه ممکن است بدلیل مشکلات سلامتی دیگری مانند زخم یا عفونت نیز ایجاد شوند. درصورت مشاهده هر یک این علائم، توصیه می شود به پزشک خود اطلاع دهید تا دراسرع وقت تشخیص و درمان را مشخص کند.

تشخیص سرطان معده چگونه است؟

اگر احساس میکنید علائمی دارید که مربوط به سرطان معده می باشد باید بگوییم که ممکن است شما با بدترین حالت درد به پزشک مراجعه نمایید و علت آن تنها یک عفونت ساده باشد پس پیشاپیش خودتان برای خودتان تشخیص سرطان معده ندهید و حتما یک متخصص مراجعه نمایید. پزشک شما ممکن است توصیه کند که یک متخصص گوارش مراجعه کنید، پزشکی که تخصصش تشخیص و درمان مشکلات سیستم گوارشی است.

متخصصتان از شما درمورد سابقه شخصی و خانوادگی شما سوال خواهد کرد و ممکن است آزمایش خون و برخی آزمایشات آزمایشگاهی دیگر درخواست کند. همچنین ممکن است آزمایشات زیر برای تشخیص سرطان معده و دیگر مشکلات شما تجویز شود:

• معاینه فیزیکی: پزشکان شکم را برای وجود مایع، تورم یا تغییرات دیگر احساس می کنند. آنها همچنین غدد لنفاوی متورم بررسی می کنند.
• گاستروسکوپی : پزشک پس از بی حس کردن گلو با اسپری، از یک لوله نازک و روشن (اندوسکوپ) برای بررسی معده شما استفاده می کند. همچنین ممکن است مقداری آرامبخش به شما داده شود. لوله از طریق دهان و مری به معده منتقل میشود.
• با توجه به‌ نقش عفونت هلیکوباکتر پیلوری در پیدایش تومور، تحقیقات آن عموماً ازطریق آزمایش تنفس یا با آزمایش مدفوع انجام می‌شود تا درصورت لزوم ریشه ‌کنی آن ادامه یابد.
• بیوپسی: حین گاستروسکوپی، پزشک از آندوسکوپ برای برداشتن یک قطعه کوچک از بافت استفاده میکند که آسیب شناس آنرا زیر میکروسکوپ بررسی میکند تا سلول های سرطانی را بررسی کند. بیوپسی تنها راه مطمئن برای تشخیص وجود سلول های سرطانی است.

پس از تشخیص سرطان معده ، آزمایشات زیر برای مرحله بندی و طبقه بندی سرطان مفیدست:

• سی تی شکم و قفسه سینه با ماده حاجب برای بررسی کردن احتمال وجود متاستاز
• آندوسکوپی اولتراسوند (سونوگرافی که از داخل معده انجام میشود)

تست آزمایشگاهی برای تشخیص سرطان معده

آزمایشات آزمایشگاهی بری تشخیص سرطان معده لازم هستند اما کافی نیستند و درکنار برخی دیگر از انواع آزمایشات انجام میگیرند که عبارتنداز:

• آزمایش خون
• تجزیه و تحلیل مدفوع
• تعیین کمیت نشانگرهای تومور

آزمایشات خون

آزمایشات خون این امکان را فراهم میکند که کم خونی ناشی از فقر آهن ، یک پیامد نسبتا مهم و شایع سرطان معده برجسته شود.

علاوه بر این آزمایشات خون نشان دهنده موارد زیر است:

• اطلاعاتی درمورد سطح آلبومین، پروتئین پلاسما که غلظت آن در معده بیمار و ناتوانی درجذب پروتئین کاهش مییابد .
• گزارش هایی درمورد عملکرد کلیه و کبد.

تجزیه و تحلیل مدفوع

تجزیه و تحلیل مدفوع اجازه می دهد تا آثار احتمالی خون هضم شده در مدفوع را که با چشم غیرمسلح قابل مشاهده نیست شناسایی کنید . بعنوان یک قاعده، جستجوی آثار خون هضم شده در مدفوع تقریباً در50٪ موارد بالینی مثبت است.

تحلیل نشانگرهای تومور

در پزشکی، آن دسته از موادی که در خون یافت می‌شوند و درصورت وجود نئوپلاسم در غلظت‌های بالا وجود دارند ، نام نشانگرهای تومور را به خود میگیرند. تومور مارکرها بطور کلی ماهیتی پروتئینی دارند.

هنگام جستجو برای سرطان ، سه نشانگر تومور تحت مشاهده وجود دارد: CEA (یا آنتی ژن کارسینو جنینی)، آلفا فتوپروتئین و CA 19-9 (یا GICA ، که مخفف آنتی ژن سرطان جنینی معده) است.

لازم بذکر است که متأسفانه، تشخیص سرطان معده و این تومور مارکرها تقریباً همیشه برای اهداف شناسایی زودهنگام بی فایده است: در واقع، با فرض اینکه آنها ازنظر غلظت متفاوت باشند، CEA، آلفا-فتوپروتئین و CA 19-9 در مقدار افزایش می یابد. فقط زمانیکه تومور در مرحله پیشرفته باشد و قبلاً متاستاز داده باشد.

• CEA یا آنتی ژن کارسینو جنینی . تشخیص آن درسطوح بالا در50-40 درصد از بیماران مبتلابه سرطان معده در مراحل پیشرفته و متاستاتیک رخ می دهد.
• آلفا فتوپروتئین . با یادآوری اینکه این یک نشانگر تومور معمولی نئوپلاسم های کبدی است، آلفا فتوپروتئین درحدود 30 درصد از بیماران مبتلابه سرطان معده ، آشکارا در مرحله پیشرفته، افزایش مییابد.
• CA 19-9 یا GICA (آنتی ژن سرطان معده و روده) CA 19-9 که بعنوان نشانگر تومور آدنوکارسینوم پانکراس (شایع ترین کنسر برون ریز پانکراس) شناخته میشود، تقریباً 30٪ از بیماران مبتلابه سرطان پیشرفته معده ، مشابه آلفا فتوپروتئین، افزایش می یابد.

تشخیص سرطان معده با تست های ابزاری

بررسی های ابزاری هرگونه شک و شبهه را برطرف میکند، بنابراین بدون وجود آنها هرگونه نتیجه گیری قطعی غیرممکن خواهد بود. درمیان آزمایشات ابزاری که امکان تشخیص سرطان معده و وجود تومور و بررسی ویژگی های آن را فراهم میکند، موارد زیر از اهمیت ویژه ای برخوردار است:

• گاستروسکوپی
• سی تی قفسه سینه و شکم
• سونوگرافی آندوسکوپی E
• لاپاراسکوپی اکتشافی

با این حال، ما همچنین نباید اطلاعات مفیدی را که میتوان از آنها بدست آورد را فراموش کرد:

• معاینه رادیولوژیک طبیعی و معاینه رادیولوژیک دستگاه گوارش با ماده حاجب سولفات باریم
• PET
• MRI شکم (اغلب یک MRI با کنتراست تقویت شده)

گاستروسکوپی و نقش آن در تشخیص سرطان معده

گاستروسکوپی که با نام ازوفاگوگاسترودئودنوسکوپی نیز شناخته میشود ، آندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی است. بعبارت دیگر، این آزمایش تشخیص سرطان معده است که امکان کاوش بصری از داخل مری، معده و اثنی عشر را فراهم می کند. ازنقطه نظر اجرایی، گاستروسکوپی شامل استفاده از یک ابزار خاص بنام آندوسکوپ است.

پزشک  آرام آندوسکوپ را در امتداد دستگاه گوارش فوقانی بیمار، ازطریق دهان وارد میکند. آندوسکوپ لوله‌ ای و انعطاف ‌پذیراست، آندوسکوپ مجهز به دوربینی با منبع نور است که بلطف اتصال با یک مانیتور خارجی، امکان تجسم آناتومی داخلی اندام‌های عبوری را فراهم می ‌کند. بنابراین، درعمل، آندوسکوپ یک پروب است که پزشک آنرا در داخل اندام های توخالی قرار می دهد تا وضعیت سلامتی آنها را بررسی کند.

هنگامیکه جستجو برای سرطان معده درحال انجام است، گاستروسکوپی برای ارزیابی مخاط آن و برای شناسایی هر توده ای از سلول های نئوپلاستیک ضروری است.

انتخاب آزمایش اول برای ردیابی نئوپلاسم های و بطور کلی هرگونه ناهنجاری در دیواره داخلی معده، این آزمایش ابزاری مزیت مهم دیگری نیز دارد: این امکان را میدهد تا نمونه ای از سلول های تومور را متعاقباً در آزمایشگاه آنالیز کنیم. گاستروسکوپی نیاز به بی حسی و یا بیهوشی بیمار دارد زیرا یک روش تقریبا دردناک است.

تشخیص سرطان معده و سی تی سینه و شکم

CT  یا توموگرافی محوری کامپیوتری ، یک آزمایش تشخیص سرطان معده است که از پرتوهای یونیزان برای ایجاد تصاویر سه بعدی بسیار دقیق از یک ناحیه کم و بیش گسترده آناتومیکی بدن انسان استفاده می کند. با اشاره به قفسه سینه و شکم، دید اندام های قفسه سینه و شکم و تشخیص هر گونه ناهنجاری آناتومیک یا آسیب شناسی که بر آنها تأثیر می گذارد را امکان پذیر میکند. درمورد سرطان ، سی تی اسکن قفسه سینه و شکم به شما اجازه میدهد تا ویژگی های مختلف سرطان را بررسی کرده و تشخیص دهید، ازجمله:

• موقعیت قرار گرفتن تومور
• بزرگی
• گسترش تومور سرطانی به‌دیگر بخش ها
• انتشار احتمالی متاستازها در غدد لنفاوی اطراف، در اندام های مجاور معده مانند کبد و ریه.

سونوگرافی آندوسکوپی و تشخیص سرطان معده

سونوگرافی آندوسکوپی یک آزمایش تشخیص سرطان معده است که مزایای سونوگرافی (یعنی عدم وجود اشعه مضر) را با مزایای آندوسکوپی (مشاهده اندام های بدن انسان از داخل) ترکیب میکند.

بنابراین، در اصل، اولتراسوند آندوسکوپی شامل استفاده یک آندوسکوپ، مجهز به یک پروب اولتراسوند مشابه سونوگرافی های معمولی، و قرار دادن آن در داخل بدن انسان، ازطریق دهان است.

نقطه ورود آندوسکوپ، در داخل بدن انسان، معده است: از این قسمت است که رادیولوژیست تصاویر مربوط به دیواره داخلی معده و اندام های مجاور (لوزالمعده، غدد لنفاوی اطراف معده و غیره) راجمع آوری میکند. انجام این فرآیند روی بیمار با طی بی حسی حدود 30 تا 60 دقیقه طول خواهد کشید.

پس از اجرای آن، بیمار باید چند ساعت در بیمارستان منتظر بماند تا اثرات آرامبخش ازبین برود.

تشخیص سرطان معده با لاپاراسکوپی اکتشافی

لاپاراسکوپی اکتشافی برای اهداف تشخیصی انجام میگیرد. درحین اجرای آن، پزشک جراح بیش از3 برش کوچک روی شکم انجام نمی دهد و ازطریق آنها لاپاراسکوپ – ابزاری مجهز دوربین فیلمبرداری و منبع نور – را وارد بدن بیمار میکند به او اجازه میدهد وضعیت سلامت شکم را تجزیه و تحلیل کند.

اندام ها و لگن: درصورت وجود سرطان ، لاپاراسکوپی اکتشافی برای مطالعه ویژگی‌های توده تومور و تجزیه و تحلیل دقیق انتشار آن در اندام‌ها و غدد لنفاوی مجاور مفید است.

بیوپسی تومور

بیوپسی تومور شامل جمع آوری و تجزیه و تحلیل بافت شناسی، در آزمایشگاه، نمونه ی سلول های توده تومور است.

این روش مناسب ترین آزمایش برای تعیین ویژگی های اصلی تومورها ازجمله بافت شناسی ، سلول های منشا تومور و مرحله بندی است. درطی بیوپسی نمونه ای از سلول های متعلق به تومور معده، تجزیه و تحلیل بافت شناسی معمولاً توسط آسیب شناس و متخصص گوارش انجام میشود.

مرحله بندی آدنوکارسینومای معده

پارامتر «مرحله ‌سازی تومور بدخیم» شامل تمام اطلاعات جمع‌آوری‌شده درطول بیوپسی، مربوط به اندازه توده تومور، قدرت نفوذ و ظرفیت متاستاز آن است. برای تشخیص سرطان معده از نوع آدنوکارسینوما، پزشکان وجود 4 مرحله را شناسایی می کنند که با اعداد 0 تا 4 مشخص میشوند. مرحله 0 کمترین شدت و مرحله 4 شدیدترین است.

توضیح دقیق تری از هر مرحله در قسمت زیر آورده شده است.

• مرحله 0 : توده تومور به سطحی ترین قسمت غشای مخاطی معده محدود می شود، یعنی لایه سلولی دیواره داخلی را می سازد. آدنوکارسینوم معده را آدنوکارسینوم معده ” درجا ” نیز می نامند.
• مرحله I : توده تومور ممکن است یک یا چند لایه سلولی مختلف را درگیر کند که غشای مخاطی را می‌سازند
• وجود حداقل سلول های سرطانی دربیش از 2 غدد لنفاوی مجاور امکان پذیر نیست. در مرحله اول، آدنوکارسینوم سرطان معده اولیه نیز نامیده میشود .
• مرحله دوم : توده تومور به فراتر از تونیک مخاطی نفوذ کرده است و بنابراین روی تونیک زیرین (تونیک عضلانی و تونیک سروزی) تأثیر می گذارد.
• آلودگی متاستاتیک غدد لنفاوی مجاور امکان پذیر است. درصورت وجود، چنین آلودگی برابر یا گسترده تر از مرحله 1 است.
• مرحله III : توده تومور تا حدی گسترش یافته است به یک یا چند اندام مجاور و غدد لنفاوی مجاور حمله کرده است. ازطرف دیگر، ممکن است گسترش محدودی به بیرونی‌ترینبافت های  داشته باشد بدون آنکه بر سایر اندام‌ها تاثیر گذار باشد، اما متاستازها سرطان معده را به سیستم لنفاوی گسترش داده و چندین غدد لنفاوی دور محل مبدا آلوده میکند.
• مرحله IV : توده تومور به اندام های مجاور حمله کرده و متاستازها را به اندام ها و غدد لنفاوی دور از محل منشا پخش کرده است. درمرحله IV، سرطان نوع آدنوکارسینوم سرطان پیشرفته معده نیز نامیده می شود.

درمان سرطان معده بعد از تشخیص

ارزیابی درمان احتمالی سرطان باید همیشه توسط یک تیم چند نفره و با حضور جراحان و انکولوژیست ها انجام شود.

شانس بهبودی (پیش‌آگهی) و انتخاب درمان به مرحله توسعه تومور (یعنی اینکه آیا به تنهایی معده موضعی است یا اینکه به مناطق دیگر گسترش یافته است) و شرایط عمومی بیمار بستگی دارد.

درمورد سرطان معده زودرس، امکان برداشت آندوسکوپی با روشی بنام تشریح زیر مخاطی وجود دارد که اگر بصورت رادیکال انجام شود، نیازی به درمان بیشتر ندارد.

برای مراحل اولیه بعد از تشخیص سرطان معده ، جراحی اولین انتخاب است و مداخله شامل برداشتن تمام یا بخشی از معده است.

گاسترکتومی جزئی تنها قسمتی از معده را که حاوی تومور است و بخش‌های سایر بافت‌ها و اندام‌های نزدیک به محل تومور برداشته می‌شود. معمولاً در نئوپلاسم های دیستال مانند پیلور نشان داده میشود. غدد لنفاوی محلی و دوردست نیز درهنگام درمان برداشته میشوند و درصورت لزوم طحال نیز برداشته میشود. در قسمت فوقانی شکم در هیپوکندری چپ قرار دارد، اندامی است که خون را فیلتر می‌کند و سلول‌های پیر  ازبین می‌روند.

گاسترکتومی کامل کل معده ، قسمت کوچکی از مری و غدد لنفاوی نزدیک و دور را ازبین میبرد و بیمار همچنان قادر به خوردن و آشامیدن است زیرا جراحی شامل اتصال مری یا معده باقیمانده به روده کوچک از طریق درزی بنام آناستوموز است.

اگر تنها بخشی از معده برداشته شود، بیمار باید بتواند بطور معمول غذا بخورد بدون اینکه بر کیفیت زندگی تأثیر بگذارد. اگر بطور کامل برداشته شود، ممکن است وعده‌های غذایی کوچک و مکرر لازم باشد، همچنین یک رژیم غذایی  مشخصه آن غذاهایی با سطح قند پایین و سطح بالایی از چربی و پروتئین است.

شیمی درمانی ، می تواند نئوادجوانت (قبل از جراحی) یا کمکی (پس از جراحی) باشد، شامل تجویز داروهایی است که بطور انتخابی سلول های سرطانی ازبین می برند و ممکن است شامل مصرف قرص یا تزریق داخل وریدی دارو باشد. این درمان سیستمیک نامیده میشود زیرا این دارو درجریان خون آزاد میشود، درسراسر بدن پخش می شود و می تواند سلول های سرطانی راحتی خارج از معده ازبین ببرد.

تحقیقات برای بهبود بقای بیماران مبتلابه سرطان معده کار می کند. اگر تومور به زیر مخاط محدود شود و متاستاز وجود نداشته باشد ، بقای 5 ساله 90 درصد است. درموارد سرطان پیشرفته معده، بقای 5 ساله به حدود 25 درصد کاهش می یابد.

چه کسی در معرض خطر تشخیص سرطان معده است؟

سرطان معده یک بیماری چند عاملی است و نمی توان یک علت واحد برای آن شناسایی کرد.

درمیان عوامل خطر، تغذیه نقش مهمی درجلوگیری از آن دارد. رژیم غذایی سرشار از نشاسته، چربی، و غذاهای نگهداری شده در روغن، نمک ‌شده یا دودی (که حاوی نیتریت ها و نیترات ها، پیش سازهای مواد سرطان زا مانند نیتروزامین ها) میتوانند به شروع آنها و همچنین مصرف بیش ازحد الکل کمک کنند که میتواند تبدیل بافت معده به سرطان کمک کند، اما ارتباط مستقیمی بین این عوامل خطر رژیم غذایی و آسیب شناسی وجود دارد.

نقش مشخصی درپیدایش این آسیب شناسی تومور درعوض توسط هلیکوباکتر پیلوری داده میشود، باکتری علیرغم PH بسیار اسیدی این محیط، قادر است در معده زنده بماند. سیگار کشیدن با 40 درصد افزایش خطر ابتلا و تشخیص سرطان معده و اغلب با بدخیمی های مری و قلب همراه است. سپس ثابت شد که یک استعداد خانوادگی وجود دارد که به پیدایش بیماری کمک میکند: تغییرات دربرخی از ژن ها (ازجمله p53 و APC) باعث شروع تومورها در اندام های مختلف، ازجمله معده در این موارد، سندرم لینچ نوع II میشود.

عوامل دیگری که باید بخاطر بسپارید و بعنوان مستعد کننده طبقه بندی میشوند عبارتند از ایدز ، زخم معده ، دیابت شیرین و وجود متاپلازی روده

درنهایت، شایان ذکر است که علل احتمالی دیگر در تشخیص سرطان معده که هرچند نادر هم هستند عبارتنداز:

• پولیپوز، یا ازتشکیل توده های خوش خیم کوچک که بمرور زمان، اگر حذف نشوند، میتوانند تحلیل رفته و بدخیم شوند.
• گاستریت آتروفیک مزمن
• کم خونی خطرناک