داروی زومتا نحوه مصرف و اثرات جانبی زومتا – آروین کلینیک
زولدرونیک اسید (Zoledronic acid) نوعی دارو است که به‌نام بیس فسفونات نیز شناخته میشود و با نام تجاری زومتا شناخته میشود.
این دارو خطر شکستگی استخوان رادر سرطانهایی که‌بر استخوانها تأثیر می گذارند، کاهش میدهد. ازجمله این سرطانها موارد زیر میباشند:
- میلوما
- سرطان سینه ثانویه
- سرطان پروستات ثانویه
همچنین داروی زومتا سطوح بالای کلسیم درخون (هیپرکلسمی) راکاهش میدهد که‌میتواند در سرطان استخوان ثانویه رخ دهد.
نحوه عملکرد داروی زومتا
سلولهای سرطانی که‌به استخوان گسترش مییابند میتوانند موادی ترشح کنند که‌باعث شوند سلولهای موجود دراستخوان به‌نام استئوکلاستها بخشی ازاستخوان راحل کرده یابخورند. این تومورها یاضایعات، استخوان راضعیف میکنند و میتوانند منجر به‌بروز عوارض شوند. برخی ازعوارض ناشی ازاین وضعیت، شکستگی استخوان، درد استخوان و بهندرت هیپرکلسمی (افزایش سطح کلسیم درخون) است.
داروی زومتا به‌محض ورود به‌بدن خود رابه‌سلولهای استخوانی میچسباند و سرعت تغییر استخوان راکاهش میدهد. زومتا یک بیس فسفونات است. داروهای بیس فسفونات برای کاهش اثرات استئوکلاست برروی استخوان استفاده میشود و میتواند درکاهش یاجلوگیری از عوارض (درد استخوان، شکستگی، یاسطح کلسیم بالا) تجزیه استخوان مفید باشد.
نحوه مصرف داروی زومتا
داروی زومتا یک مایع شفاف است که‌به‌صورت قطره ای وارد جریان خون میشود. به‌عبارتی به‌صورت تزریق داخل ورید وارد بدن شخص میشود. این تزریق معمولاً حدود 15 دقیقه طول میکشد. داروی زومتا ازطریق تزریق یک قطره دربازو یادست انجام میشود. به‌این صورت که‌پرستار یک لوله کوچک (کانولا) رادریکی ازرگهای شما قرار میدهد و دارو ازطریق آن وارد جریان خون میشود. این یک لوله پلاستیکی بلند است که‌داروها رابه‌داخل یک ورید بزرگ، چه درقفسه سینه و چه ازطریق ورید بازو، میرساند که‌این عمل بعضا ممکن است تا چند ماه هم زمان ببرد.
موارد مصرف و تجویز داروی زومتا
درمان برای‌جلوگیری ازآسیب استخوان انجام می شود. مصرف داروی زومتا باتشخیص پزشک هر 3 تا 4 هفته یک بار انجام میشود. درصورتی که به‌طور منظم ازمکملهای کلسیم و ویتامین D استفاده میکنید، ممکن است به‌این دارو بیشتر نیاز داشته باشید. درمان برای کاهش سطح کلسیم صورت میپذیرد.
اثرات جانبی داروی زومتا
تعداد دفعات و شدت عوارض جانبی داروی زومتا میتواند ازفردی به‌فرد دیگر متفاوت باشد. میزان ونوع عوارض جانبی که درفرد پدید می آید به‌نوع درمانی که‌پزشک برای او در نظر میگیرد نیز بستگی دارد. به‌عنوان مثال، اگر درحال مصرف داروهای دیگری هستید یاتحت رادیوتراپی میباشید، عوارض جانبی شما میتواند بدتر شود. دراین موقعیت موارد زیر به‌شدت دیده میشود:
- عوارض جانبی شدید دارید.
- عوارض جانبی شما بهتر نمیشود.
- عوارض جانبی شما بدتر میشود.
درمان زودهنگام میتواند به‌مدیریت بهتر عوارض جانبی داروی زومتا کمک کند.
عوارض جانبی شایع داروی زومتا
نکات مهمی که‌باید درمورد عوارض داروی زومتا به‌خاطر بسپارید:
- اکثر بیماران همه عوارض ذکر شده راتجربه نمیکنند.
- عوارض جانبی بیشتر ازلحاظ آغاز و میزان ومدت زمان ماندگاری آنها قابل بررسی هستند.
- عوارض جانبی داروی زومتا همیشه برگشت پذیر هستند و پس ازاتمام درمان ازبین میروند.
- گزینه های زیادی برای‌کمک به‌کاهش یاجلوگیری ازعوارض جانبی زومتا وجود دارد.
- هیچ ارتباطی میان وجود یاشدت اثرات و عوارض جانبی و میزان موثر واقع شدن دارو دیده نشده است.
این عوارض دربیش از1 نفر ازهر 10 نفر (10%) اتفاق می افتد. همچنین چند عارضه جانبی ممکن است به‌صورت همزمان برای‌فرد اتفاق بیفتد. سطح پایین فسفات درخون شایعترین عارضه جانبی داروی زومتا میباشد که‌برای‌بررسی این موضوع به‌طور منظم انجام آزمایش خون برای‌فرد تجویز خواهد شد. بعضا ازعوارض شایع زومتا میتوان به‌موارد زیر اشاره کرد:
- آلژی
- حالت تهوع
- تب معمولاً خفیف و کوتاه مدت
- خستگی
- استفراغ
- یبوست
عوارض گاه به گاه داروی زومتا
هر یک ازاین اثرات داروی زومتا دربیش از1 نفر ازهر 100 نفر اتفاق می افتد که‌عبارتند از:
- تغییرات درنحوه عملکرد کلیه شما – برای نظارت براین تغییرات آزمایش خون انجام میشود.
- هیپوکلسمی یاسطح پایین کلسیم در خون
- سردرد
- علائم شبیه آنفولانزا؛ تب خفیف گاهی اوقات باکسالت، لرز، خستگی و گرگرفتگی همراه است که‌معمولاً فقط با اولین جلسه درمان با داروی زومتا رخ میدهد.
- درد استخوان
- مشکلات چشمی
- سطح پایین گلبول های قرمز خون (کم خونی)
- احساس بیمار بودن
- ازدست دادن اشتها
- تنگی نفس
- اسهال
- ضعف
- میالژی (درد عضلانی)
- سرفه کردن
- تورم اندام تحتانی
- آرترالژی (درد مفاصل)
- سرگیجه
- مشکل خواب
- درد شکم
- کاهش وزن
- پارستزی یااحساس غیر طبیعی، معمولاً گزگز
- اضطراب
- افسردگی
- کم آبی بدن
- عفونت مجاری ادراری
- گیجی
- هیپوفسفاتمی یافسفر کم در خون
- هیپوستزی یاکاهش حس لامسه
- ریزش مو
- پتاسیم کم در خون
- کاندیدیازیس یاعفونت مخمری
- درد استخوان
- فشار خون پایین
- لرز
- کهیر
- منیزیم کم در خون
- علائم سرماخوردگی وعفونت تنفسی فوقانی
- سوزش سردل
- درد قفسه سینه
- مشکل در بلع
- زخمهای دهان
- عفونت بی دلیل
عوارض جانبی نادر داروی زومتا
هر یک ازاین اثرات داروی زومتا درکمتر از1 نفر ازهر 100 نفر اتفاق می افتد و آنها شامل موارد زیر هستند:
- ضربان قلب نامنظم
- واکنش آلرژیک
- تغییر فشار خون
- افزایش خطر ابتلا به عفونت
- کبودی، خونریزی لثه یاخونریزی بینی
- مشکل در تنفس و خس خس سینه
- بثورات پوستی
- مشکل در خواب یابی خوابی
- سرگیجه یالرزش
- درد دهان
- خشکی دهان
- اسهال
- یبوست
- دل درد
- مشکلات فک
- گوش درد
- ترشح از گوش شما
- عفونت گوش
- درد در دهان، دندان یا فک
- لق شدن یک دندان
- درد یاضعف درلگن، ران یاکشاله ران
توجه: داروی زومتا ممکن است برای‌درمان وضعیتی به‌نام هیپرکلسمی (کلسیم خون بالا) استفاده شود. علائم هیپرکلسمی ممکن است شامل تکرر ادرار، کم اشتهایی، تهوع، استفراغ، یبوست، ضعف، خستگی، انقباض عضلانی، گیجی، بی‌حالی و کما باشد. وجود این علائم درزمانی که‌فرد تحت درمان با زومتا است ممکن است عوارض جانبی مربوط به‌دارو نباشد، اما مربوط به‌هیپرکلسمی باشد.
در دوره درمان با داروی زومتا چه زمانی باید با پزشک خود تماس بگیرید؟
درصورت مواجهه باهر گونه علائم ویاعوارض جانبی لازم است که‌پزشک متخصص خود راازوضعیت مطلع کنید. همچنین داروهای سرطان میتوانند بابرخی داروها و محصولات گیاهی دیگر تداخل داشته باشند. درمورد داروهایی که‌مصرف میکنید به‌پزشک یاداروساز خود اطلاع دهید. این شامل ویتامینها، مکملهای گیاهی و داروهای بدون نسخه است.
اگر موارد زیر رابا مصرف داروی زومتا تجربه کردید، درروز یا شب فوراً باپزشک متخصص خود تماس بگیرید :
- پرش یااسپاسم عضلانی غیرمعمول که‌ازعلائم هیپرکلسمی است.
- گیجی که‌این مورد هم ازعلائم هیپرکلسمی میباشد.
- تب 100.4 درجه فارنهایت (38 درجه سانتیگراد)، لرز، گلودرد؛ که‌ازعلائم احتمالی عفونت هستند.
- تنگی نفس، درد قفسه سینه یاناراحتی
علائم زیرنیاز به‌مراقبت پزشکی دارند، اما شرایط اورژانسی نیستند. پس ازمشاهده هر یک ازموارد بعداز مصرف زومتا زیر ظرف 24 ساعت باپزشک متخصص خود تماس بگیرید:
- بالا آوردن (بیش از4-5 دفعه دریک روز)
- حالت تهوعی که‌درغذا خوردن اختلال ایجاد میکند وباداروهای تجویز شده توسط پزشک برطرف نمیشود.
- یبوست که بامصرف دارو برطرف نمیشود.
- ازدست دادن اشتها
- خستگی و خستگی مفرط (ناتوانی در انجام فعالیتهای روزانه)
- احساس سردرگمی
- ناتوانی درخوردن یا آشامیدن به‌مدت 24 ساعت یاعلائم کم آبی بدن: خستگی، تشنگی، خشکی دهان، تیرگی و کاهش مقدار ادرار یاسرگیجه
موارد احتیاط مصرف داروی زومتا
- قبل ازشروع درمان با داروی زومتا ، مطمئن شوید که‌درمورد سایر داروهایی که‌مصرف میکنید (ازجمله داروهای بدون نسخه، ویتامین ها یاداروهای گیاهی) به‌پزشک خود اطلاع داده باشید.
- مهم است که‌بامتخصص خود درباره داروهایی که‌مصرف میکنید صحبت کنید. برخی ازداروها ممکن است برکلیه تأثیر بگذارند وترکیب آنها با داروی زومتا ممکن است باعث بدتر شدن عملکرد کلیه شود. نمونه‌هایی ازاین نوع داروها آسپرین، داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن یاناپروکسن، دیورتیک‌ها (قرص‌های آب)، مهارکننده مانند آنالاپریل یا فوزینوپریل هستند.
- اگر درگذشته واکنش آلرژیک به‌این دارو یاسایر داروهایی مانند آن (بیس فسفونات ها) داشته اید، ممکن است استفاده از زومتا توصیه نشود. همچنین اگر سابقه آسم یاآلرژی به‌آسپرین دارید، به‌پزشک خود اطلاع دهید.
- استئونکروز فک بهندرت دربیماران مبتلابه سرطان که‌رژیمهای درمانی شامل بیس فسفونات ها رادریافت میکنند، گزارش شده است. بسیاری ازموارد گزارش شده باروشهای دندانپزشکی مانند برداشتن دندان مرتبط بودند. بسیاری ازآنها علائم عفونت موضعی ازجمله عفونت دراستخوان راداشتند. معاینه دندان بادندانپزشکی پیشگیرانه مناسب باید قبل ازدرمان بابیس فسفونات ها درنظر گرفته شود، به‌ویژه دربیمارانی که‌عوامل خطر اضافی دارند (مانند سرطان، شیمی درمانی، کورتیکواستروئیدها، بهداشت نامناسب دهان). درطول درمان باید ازاقدامات تهاجمی دندانپزشکی اجتناب شود.
- اگر باردار هستید یاممکن است باردار باشید، قبل ازشروع مصرف زومتا ، به‌پزشک متخصص خود اطلاع دهید. ممکن است برای‌جنین خطرناک باشد. زنان باردار باید درمورد خطر احتمالی برای‌جنین آگاه شوند.
- هم برای‌مردان وهم برای‌زنان: هنگام مصرف داروی زومتا ، بچه دار نشوید. برای‌این موقعیت روشهای جلوگیری ازبارداری توصیه میشود. درصورتی که‌درمان شما به‌اتمام رسیده و قصد باردار شدن دارید، حتما قبل ازاقدام باپزشک متخصص خود دراین باره مشورت کنید.
- هنگام مصرف داروی زومتا اگر دردوران شیردهی هستید، ازشیر دادن به‌نوزاد خود پرهیز کنید.
نکات مراقبت از خود در دوره درمان با داروی زومتا
- برای محافظت ازکلیه ها مهم است که‌درطول درمان با زومتا به‌خوبی هیدراته بمانید. هر 24 ساعت دو تا سه لیتر مایعات بنوشید، مگر اینکه دستور دیگری به‌شما داده شود.
- مصرف استامینوفن به‌تسکین ناراحتی ناشی ازتب، سردرد و یادردهای دیگر شما کمک میکند. بااین حال، قبل ازمصرف آن حتما باپزشک خود صحبت کنید.
- زومتا باعث ایجاد حالت تهوع کمی میشود. اما اگر حالت تهوع دارید، داروهای ضد تهوع راطبق دستور پزشک مصرف کنید ووعده های غذایی کوچک ومکرر بخورید. همچنین مکیدن آدامس و پاستیل نیز میتواند به‌وضعیت شما کمک کند.
- ممکن است خواب آلودگی یاسرگیجه راتجربه کنید. تازمانی که‌پاسخ شما به داروی زومتا مشخص نشود ازرانندگی یاانجام کارهایی که‌نیاز به‌هوشیاری دارند اجتناب کنید.
- استراحت کافی داشته باشید.
- تغذیه خوب خود راحفظ کنید.
- اگر بعد از مصرف زومتا علائم یاعوارض جانبی دارید، حتما آنها راباپزشک متخصص خود درمیان بگذارید. آنها میتوانند داروهایی تجویز کنند و یاپیشنهادهایی ارائه دهند که‌درمدیریت چنین شرایطی مؤثر است.
نظارت و آزمایش در حین دوره درمان با داروی زومتا
درحین مصرف داروی زومتا ، برای نظارت برعوارض جانبی و بررسی پاسخ شما به‌درمان، به‌طور منظم توسط پزشک متخصص خود معاینه خواهید شد. آزمایش خون دوره ای برای نظارت برشمارش کامل خون، عملکرد کلیه (به ویژه کراتینین) و سطح کلسیم خون نیز توسط پزشک شما تجویز میشود.
قبل از مصرف داروی زومتا
اگر به‌این دارو حساسیت دارید، نباید باآن درمان شوید. همچنین درصورت داشتن موارد زیر درسابقه پزشکی خود باید ازاین روش درمان اجتناب شود.
- سطوح پایین کلسیم درخون یاهیپوکلسمی
- بیماری کلیوی شدید
- اگر در حال حاضر ازهر بیس فسفونات دیگری (مانند آلندرونات، اتیدرونات، ایباندرونات، پامیدرونات، ریزدرونات یاتیلودرونات استفاده میکنید، نباید با داروی زومتا درمان شوید)
- جراحی تیروئید یاپاراتیروئید
- جراحی برای برداشتن بخشی ازروده شما
- آسم ناشی از مصرف آسپرین
- درصورتی که دروضعیتی قرار دارید که‌جذب مواد مغذی ازغذا برای بدن شما سخت است (سوء جذب)
- یک مشکل دندانی (ممکن است قبل ازدریافت داروی زومتا به‌معاینه دندان نیاز داشته باشید)
- کم آبی بدن
- اگر ازیک دیورتیک یا “قرص آب” استفاده میکنید.
زولدرونیک اسید میتواند باعث مشکلات جدی کلیوی شود، به‌خصوص اگر بدن شما کم آب باشد، اگر ازداروهای ادرارآور استفاده میکنید یااگر قبلاً بیماری کلیوی داشته اید.
این دارو ممکن است باعث مشکلات استخوان فک یااستئونکروز شود. این خطر درافراد مبتلابه سرطان، اختلالات سلولهای خونی، مشکلات دندانی ازقبل موجود، یاافرادی که‌تحت درمان بااستروئیدها، شیمی درمانی یا پرتودرمانی هستند، بیشتر است. ازپزشک خود حتما درمورد خطرات و عوارض جانبی مصرف دارو بپرسید.
ممکن است لازم باشد قبل ازشروع درمان با زومتا ، آزمایش بارداری بدهید. اگر باردار هستیداز داروی زومتا استفاده نکنید. این دارو ممکن است به‌جنین آسیب برساند یاباعث نقص مادرزادی شود. همچنین میتواند هفته ها یاسالها پس ازتزریق آخرین دوز دربدن شما باقی بماند. درحین استفاده ازاین دارو برای جلوگیری از بارداری ازروشهای پیشگیری موثر بارداری استفاده کنید وباپزشک خود درمورد نیاز به‌جلوگیری از بارداری پس از قطع مصرف داروی زومتا صحبت کنید.
هشدارها برای مصرف داروی زومتا
اگر دچار اسپاسم عضلانی، بی‌حسی یاسوزن سوزن شدن (در دست‌ها و پاها یا اطراف دهان)، درد جدید یاغیرعادی لگن، یادرد شدید درمفاصل، استخوانها یا ماهیچه‌ها هستید، باپزشک خود تماس بگیرید.
ممکن است پزشک قبل ازشروع درمان با داروی زومتا معاینه دندانپزشکی رابرای مراقبت پیشگیرانه ازدندان و لثه توصیه کند. اگر سرطان دارید، اگر تحت شیمی درمانی هستید یاازاستروئیدها استفاده میکنید، یا اگر سلامت دندانی ضعیفی دارید، این امر به‌ویژه مهم است.
برخی ازافرادی که ازداروهای مشابه داروی زومتا استفاده میکنند دچار تحلیل استخوان درفک شده اند که‌به‌آن استئونکروز فک نیز گفته میشود. علائم این بیماری ممکن است شامل درد فک، تورم، بی‌حسی، لق شدن دندان‌ها، عفونت لثه یاکندی بهبود پس از آسیب یاجراحی لثه باشد. اگر سرطان دارید یابا شیمی درمانی، پرتودرمانی یااستروئیدها تحت درمان قرار گرفته اید، ممکن است احتمال ابتلابه استئونکروز فک بیشتر باشد. سایر شرایط مرتبط با استئونکروز فک شامل اختلالات لخته شدن خون، کم خونی (گلبول های قرمز پایین) ومشکلات دندانی ازقبل موجود است.
زمانی که تحت درمان با زومتا هستید ازانجام هر نوع جراحی دندان خودداری کنید. ممکن است بهبودی شما بیش ازحد معمول طول بکشد.
اطلاعات دوز داروی زومتا
دوز معمول بزرگسالان برای ضایعات استخوانی استئولیتیک مولتیپل میلوما:
داروی زومتا : 4 میلی گرم وریدی در مدت حداقل 15 دقیقه، هر 3 تا 4 هفته.
توضیحات: مکمل کلسیم خوراکی 500 میلی گرم و یک ویتامین چندگانه حاوی 400 واحد بین المللی ویتامین D روزانه توصیه میشود.
موارد استفاده: بیماران مبتلا به مولتیپل میلوما و بیماران مبتلا به متاستازهای استخوانی مستند از تومورهای جامد، همراه با درمان استاندارد ضد نئوپلاستیک.
دوز معمول بزرگسالان برای متاستازهای استخوانی استئولیتیک تومورهای جامد:
داروی زومتا : 4 میلی گرم وریدی درمدت حداقل 15 دقیقه، هر 3 تا 4 هفته.
توضیحات: مکمل کلسیم خوراکی 500 میلی گرم و یک ویتامین چندگانه حاوی 400 واحد بین المللی ویتامین D روزانه توصیه میشود.
موارد استفاده: بیماران مبتلابه مولتیپل میلوما و بیماران مبتلابه متاستازهای استخوانی مستند ازتومورهای جامد، همراه بادرمان استاندارد ضد نئوپلاستیک.
دوز معمول داروی زومتا بزرگسالان برای هیپرکلسمی بدخیمی
داروی زومتا حداکثر دوز: تک دوز 4 میلی گرم تزریق داخل وریدی درکمتر از 15 دقیقه.
نظرات: اگر کلسیم سرم به‌حالت عادی برنگردد، باید پس ازحداقل 7 روز سپری شده، درمان مجدد درنظر گرفته شود.
مصرف: درمان هیپرکلسمی بدخیمی (کلسیم اصلاح شده با آلبومین برابر 12 میلی گرم در دسی لیتر یابیشتر)
در دوره درمان با داروی زومتا از چه چیزهایی باید اجتناب کنید؟
از سیگار کشیدن خودداری کنید یاسعی کنید آن راترک کنید. سیگار کشیدن میتواند تراکم مواد معدنی استخوان شما راکاهش دهد واحتمال شکستگی راافزایش دهد. ازنوشیدن مقادیر زیاد الکل خودداری کنید. مصرف الکل زیاد نیز میتواند باعث تحلیل استخوان شود و احتمال دارد اثرات داروی زومتا را کاهش دهد.