رادیوتراپی سرطان رحم جزئیات نکات لازم آن – آروین کلینیک
سرطان دهانه رحم یک تومور بدخیم است که ازسلول های دهانه رحم شروع میشود . دهانه رحم قسمت پایینی رحم است که رحم و واژن را بهم متصل میکند. به گفته انجمن کنسر آمریکا، کنسردهانه رحم اغلب در زنان بین 35 تا 44 سال تشخیص داده میشود.
بیشتر کنسرهای دهانه رحم نتیجه عفونت قبلی‌با ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) هستند. HPV میتواند ازطریق رابطه جنسی واژینال، مقعدی یادهانی منتقل شود. به بانوان بین سنین 11 تا 26 سال توصیه میشود که‌علیه HPV واکسینه شوند. واکسیناسیون HPV برای نوجوانان 11 تا 12 ساله قبل از اولین رابطه جنسی توصیه میشود.
اما برای بزرگسالان تا 26 سال تایید شده است و برخی افراد تا 45 سال مناسب درنظر گرفته میشود. توجه به‌این نکته ضروری است‌که هم مردان و هم زنان میتوانند واکسن HPV را‌دریافت کنند. درزنان، مراقبت های منظم زنان از طریق آزمایش پاپ و HPV به‌کاهش خطر ابتلا به کنسر دهانه رحم کمک میکند.
رادیوتراپی سرطان رحم
رادیوتراپی سرطان رحم درمانی است‌که ازپرتوهای یونیزان برای ازبین بردن یا کوچک کردن تومورها استفاده میکند. درکنسردهانه رحم اساساً دردو مورد استفاده میشود:
پس ازجراحی ،جهت کاهش احتمال عود موضعی. این درمراحل اولیه اتفاق میافتد و رادیوتراپی کمکی نامیده میشود.
بعنوان معالجات اصلی و انتخابی درمراحل پیشرفته تر یا زمانیکه پزشکان‌با توجه به‌وضعیت بیمار قادر به‌جراحی وی نباشند. و اگر وضعیت بالینی اجازه میدهد، این روش با شیمی درمانی همراه است، و بعنوان یک حساس کننده برای افزایش پرتو عمل میکند، به‌این درمان همزمان رادیوتراپی و شیمی درمانی میگویند.
دو روش پرتودرمانی به طور کلی در درمان سرطان دهانه رحم استفاده می شود.
رایج ترین روش، بنام رادیوتراپی خارجی یا تله رادیوتراپی سرطان رحم ، روشی است‌که درآن منبع تابش درتجهیزات بزرگی مانند شتاب دهنده الکترون خطی و واحد کبالت درفاصله معینی‌از بیمار قرار دارد. بیماران روزانه بصورت سرپایی برای مدت زمان متغیر بسته بویژگی های بیماری مراجعه میکنند.
روش دوم براکی تراپی است. این اصطلاح از واژه یونانی به معنای “کوتاه” گرفته شده است، این معالجات شامل قرار دادن منابع رادیواکتیو محصور شده درداخل یا درمجاورت تومور است (فاصله “کوتاه” بین حجم مورد درمان و منبع رادیواکتیو). دراین روش رادیوتراپی سرطان رحم ازموادی‌به شکل بذر، سیم یا لوله استفاده میشود. آنها دوزهای شناخته شده تابش را در یک زمان معین دریک حجم کاملاً مشخص ارائه میکنند. آنها به داخل بینابینی یا حفره ها وارد میشوند. بیشترین استفاده‌از آن عبارتند: ایریدیوم، سزیم و غیره. براکی تراپی میتواندبا نرخ دوز پایین (LDR) یا نرخ دوز بالا (HDR) باشد. براکی تراپی LDR درچند روز کامل میشود و دراین مدت بیمار دربیمارستان بستری میشود و با وسایلی دراز میکشد و مواد رادیواکتیو را درجای خود و ثابت نگه میدارد تا حرکت نکند. درمقابل،با براکی تراپی HDR، مواد رادیواکتیو برای چند دقیقه بصورت سرپایی، در3 تا 6 جلسه، بدون نیاز به بستری شدن دربیمارستان یا موقعیت های ناراحت کننده طولانی مدت وارد میشوند.
علائمی ممکن است حین درمان با رادیوتراپی خارجی کنسر رحم ظاهر شوند عبارتند افزایش تکرر ادرار، نیاز فوری به‌ادرار، مدفوع نرمتر، مدفوع مکرر و اسهال، درد شکمی کرامپ. دربرخی شرایط ممکن است تحریک و ناراحتی در فرج و واژن وجود داشته باشد. رادیوتراپیست‌ها برای تسکین رضایت بخش تمام علائم ظاهر شده دارو دارند و بنابراین به‌بیمار اجازه میدهند معالجات را بدون ناراحتی سلسله مراتبی کامل کند.
درحال حاضر ابزارهای پیشگیری خوبی جهت این بیماری وجود دارد، اما میزان بروز آن کاهش چشمگیری نداشته است. اما ذکر این نکته ضروری است و درمواردی‌که مکانیسم های پیشگیری با‌شکست مواجه میشوند، رادیوتراپی خارجی و یا‌براکی تراپی‌در درمان کنسر دهانه رحم باعوارض جانبی اندک و مدیریت آسان و موثر آن بسیار مفید است.
مزایا و معایب رادیوتراپی سرطان رحم
مزایای رادیوتراپی سرطان رحم عبارتند:
- مرگ بخش بزرگی‌از سلولهای سرطانی‌در تمام بخش های تومور
- کاهش مرگ ناشی‌از بیماری میکروسکوپی‌در حاشیه تومور که‌ممکن است با چشم غیرمسلح قابل مشاهده نباشد
- توانایی کوچک کردن تومورها‌که میتواند به‌کاهش اثرات سلول و اندازه کمک کند؛ یامیتواند قبل جراحی جهت کاهش اندازه و تغییر وضعیت بیمار از غیرقابل برداشت به‌قابل برداشتن انجام شود.
- مقداری ایمنی بیمار ، رادیوتراپی سرطان رحم را میتوان بصورت خارجی انجام داد، اشعه روی تومور متمرکز است، دردناک نیست و بطور کلی نیازی‌به بیهوشی ندارد.
- ترکیبات موفقیت آمیز با درمان های سیستمیک توانایی تخریب سلول های سرطانی بیشتر در‌مقایسه با‌استفاده از درمان های فردی ایجاد میشود.
- حفظ اندام ، مثال: نیازی به‌برداشتن سینوس، حنجره‌یا قسمتی از دستگاه گوارش نیست‌که بر کیفیت زندگی بیمار تأثیر منفی میگذارد.
- تحریک واکنش ایمنی‌در برابر تومور.
معایب رادیوتراپی سرطان رحم عبارتند:
- آسیب به‌بافت های نزدیک تومور
- مشکل کشتن سلولهای سرطانی‌که با آزمایش های تصویربرداری قابل مشاهده نیستند (مثلاً غدد لنفاوی نزدیک، بیماری متاستاتیک ) که هنگام برنامه ریزی فرآیند رادیوتراپی سرطان رحم انجام میشود.
- قادر به‌کشتن تمام سلولهای سرطانی درون تومورها (بویژه تومورهای بزرگ) نیست.
- نمیتواند تأثیری را‌که اندازه تومور اعمال میکند و قسمت های خاصی از بدن (مثلاً مغز) از بین ببرد و بنابراین جراحی همچنان مورد نیاز است.
- کشتن سلولهای سرطانی در‌مناطقی هستند‌که اکسیژن زیادی دریافت نمیکنند (مثلاً ناحیه‌ای‌که اخیراً تحت عمل جراحی قرار گرفته‌اند، در‌اندامی‌که فاقد اکسیژن هستند) مؤثر نیست.
- احتمال عوارض زخم، مانند بهبودی ضعیف (مثلاً اگر بیمار بعد پرتودرمانی تحت عمل جراحی قرار گیرد، یادر قسمت‌هایی که‌گردش خون ندارند)
- برنامه سفر ممکن است ناخوشایند باشد (مثلاً: برخی موارد جلسات روزانه، 5 روز در‌هفته، بمدت 1-2 ماه)
- موارد منع مصرف ممکن است رخ دهد (بعنوان مثال با رادیوتراپی قبلی، با‌شرایط پزشکی خاص)
عوارض جانبی احتمالی رادیوتراپی خارجی سرطان رحم
برخی عوارض جانبی کوتاه مدت رادیوتراپی خارجی جهت سرطان دهانه رحم عبارتند :
- خستگی
- مشکلات معده
- اسهال و مدفوع شل یاآبکی (اگر تابش به‌شکم یا لگن باشد)
- تهوع و استفراغ
- تغییرات پوستی (از‌قرمزی خفیف تا لایه برداری)
- سیستیت پرتویی: تشعشع به‌لگن میتواند مثانه را تحریک کند (معروف‌به سیستیت پرتویی) و باعث ناراحتی، تکرر ادرار و گاهی خون‌در ادرار شود.
- درد واژن: تشعشع میتواند باعث حساس‌تر و دردناک‌تر شدن واژن شود و گاهی باعث ترشح میشود.
- تغییرات دوره های قاعدگی: تابش به‌لگن میتواند بر تخمدان ها تأثیر بگذارد و باعث تغییر دوره های قاعدگی و حتی یائسگی زودرس شود.
- سطوح پایین گلبول های خون: کم خونی (سطح پایین گلبول های قرمز خون) میتواند شما را خسته کند. نوتروپنی (سطح پایین گلبول های سفید خون) خطر ابتلا‌به عفونت های جدی را افزایش میدهد. ترومبوسیتوپنی (سطح پلاکت پایین) خطر خونریزی را افزایش میدهد.
- هنگامیکه شیمی درمانی‌با رادیوتراپی سرطان رحم انجام میشود، تعداد سلولهای خون شما کمتر میشود و خستگی و حالت تهوع بدتر میشود. این عوارض جانبی معمولاً چند هفته بعد قطع معالجات بهبود مییابند.
سوالات متداول رادیوتراپی سرطان رحم
آیا رادیوتراپی سرطان رحم به تنهایی برای درمان کنسر کافیست؟
بله بیشتر موارد جهت بهبودی کنسر رحم رادیوتراپی بهترین و تنهاترین گزینه درمان میباشد‌که بر طبق شرایط بیمار و نظر پزشک انجام میشود. بهتر است معالجات را بر اساس نظر پزشک خود انجام دهید.
آیا رادیوتراپی سرطان رحم بعد ملاقات با آنکولوژیست شروع خواهد شد؟
به‌احتمال زیاد اینطور نیست. اگر انکولوژیست رادیوتراپی شما این معالجه را برای‌کنسر رحم توصیه میکند، احتمالاً این معالجات چند روز یا چند هفته بعد شروع میشود. ما این موضوع را با‌جزئیات بیشتری راجب سوالات زیر توضیح خواهیم داد. برخی موارد اورژانسی مرتبط با کنسر (بعنوان مثال، اگر تومور‌در نزدیکی نخاع یا یک رگ خونی اصلی قرار دارد)، توصیه میشود‌که رادیوتراپی از همان روزیکه با‌پزشک خود ملاقات میکنید آغاز شود
چگونه میتوان متوجه شد که‌آیا رادیوتراپی سرطان رحم بر نابودی تومور موثر بوده یا خیر؟
آزمایشات تصویربرداری پزشکی‌با اشعه ایکس هفتگی‌یا روزانه معمولاً جهت کمک به هدایت پرتو انجام میشود. گاهی اوقات، قبل شروع پرتودرمانی برخی کنسرها، به بیمار یک ایمپلنت داخل تومور داده میشود تا به نظارت بر درمان کمک کند. این ایمپلنت را میتوان‌در تصاویر تولید شده توسط معاینات پزشکی مشاهده کرد. این نوع کاشت‌در بیمارانی‌که تحت پرتودرمانی درمان کنسر پروستات، ریه‌یا کبد هستند، رایج است. ایمپلنت بطور دائم داخل بدن باقی میماند. لطفا توجه داشته باشید که‌این ایمپلنت ها‌با آنهاییکه منابع رادیواکتیو هستند متفاوت هستند.